شهرستان شازند (درگذشته شهرستان سربند) یکی از شهرستان های استان مرکزی است. مرکز این شهرستان، شهر شازنداست که در ۳۳کیلومتری جنوب غربی اراکقرار دارد.[1] این شهرستان با استان‌های همدانو لرستانهم‌مرز است و دارای آب و هوای کوهستانی است. مردم شازند بیشتر با گویش لری ثلاثیگفتگو می‌کنند.[2] دارای صنایع مهمی از جمله پالایشگاه، پتروشیمی، نیروگاه برق و کارخانهٔقند و کارخانه رنگ سازی روناس -است.
وجه تسمیه
شازند در قدیم ادریس آباد نام داشته‌است، بعد از احداث راه آهن و به واسطه نزدیکی به کوه شاه زنده، به شاه زنده معروف شده‌است. منظور از شاه (کیخسرو) پادشاه افسانه‌ای ایران در شاه نامه فردوسی و همچنین برگرفته از آئین زرتشتی ایران می‌باشد.
زرتشتیانمنطقه عقیده داشته‌اند که کیخسروو پهلوانان نامی ایران در این کوه از نظرها پنهان شده‌اند.
بعد از انقلاب، به واسطهٔ موج شاه ستیزی، نام شهرستان به آزاد شهر و سپس به شهرستان سربند تغییر یافت که اشاره به منطقه سربند در غرب این شهرستان دارد. سربند در اصل دهستانی از این شهرستان بوده، که اکثراً ترک زبان و مهاجر هستند. در زمان دولت سید محمد خاتمی و به کوشش نماینده شهر، نام این شهرستان به نام اصیل تر شازند برگشت.
آب و هوا
آب و هوای شازند سرد و کوهستانی است که تابستانهای معتدل و زمستانهای سردی را به همراه دارد. سردترین نقطهٔاستان مرکزی در این شهر است. قله شهباز بلندترین قله استان مرکزی در این شهر واقع شده که داری چشم‌انداز زیبا و طبیعت منحصر به فرد و یخچالهای فصلی می‌باشد که تا تیر ماه و مرداد ماه دوام داشته‌اند ولی هم اکنون به علت چرای دامها در این کوه به شدت آسیب دیده‌اند و همچنین به علت بارندگی فراوان در این شهر و روستاها و کوه‌های اطراف آن در منطقه‌ای بالاتر از بخش هندودر این شهرستان مکان مناسبی برای ایجاد پیست اسکی بوجود آمد که بعد از ساخت این پیست این منطقه در زمستان به عنوان یکی از جاذبه‌های توریستی شهر مطرح است. از دیگر جاذبه‌های توریستی شهرستان می‌توان به سراب عباس‌آباد اشاره کرد که حجم آبی که از زیر کوه می‌آید جالب توجه‌است و اخیراً باعث ایجاد پارک بزرگی شده‌است. از بناهای تاریخی این شهر می‌توان به امامزاده سهل بن علی و قدمگاه امام رضا (ع) اشاره کرد.
۴خرداد۱۳۸۷ یک کارخانه مواد شیمیایی و پتروشیمیدر این شهر منفجر شد و ۲۶نفر از کارگران زنده زنده در آتش سوختند و ۵۰نفر دچار آسیب جسمی بسیار شدید شدند.[3]
تقسیمات کشوری
این شهرستان دارای چهار بخش با نامهای بخش مرکزی، بخش سربندو بخش زالیانو بخش قره کهریزاست و در مجموع نه دهستاندارد:
- دهستانهای بخش مرکزیشهرستان شازند:
- دهستانهای بخش سربندشهرستان شازند:
نقطه شهری: هندودر
- دهستانهای بخش زالیانشهرستان شازند:
نقطه شهری: توره و شهر مهاجران
- دهستانهای بخش قره کهریزشهرستان شازند:
نقطه شهری: شهباز
همچنین فرمانداری این شهرستان از نظر تعداد روستای تحت پوشش یکی از بزرگترین فرمانداریهای کشور می‌باشد.[نیازمند منبع] شهرستان شازند بر سر مسیرهای ترانزیتی غرب و جنوب واقع شده است؛ که مهم‌ترین این مسیرها مسیر ترانزیتی و بین‌المللی تهران - خوزستان می‌باشد. خط راه آهن سراسری شمال - جنوب نیز از این شهرستان عبور می‌کند. همچنین راه آهن در حال احداث کرمانشاه - اراک نیز از این شهرستان عبور می‌کند، که تا به حال قطعه اراک - ملایر راه اندازی شده است.
جمعیت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان شازند در سال ۱۳۹۰برابر با ۱۱۷۷۴۶نفر بوده است.[4]
ارامنه شازند
در مورد تاریخچه شازند سندی در دست است (کلیسای جلفای اصفهان) که در زمان صفویان به دستور شاه عباس صفوی، ارامنه به این منطقه کوچانده شده‌اند و مردمان خود شازند (شهر شازند) در اصل از ارامنه بوده‌اند و اندکی هم از لرستان می‌باشد و ترک زبانان بیشتر در منطقه سربند ساکن اند. اولین ارامنه از طرف همدان به شازند آمده‌اند و در روستای جزنق ساکن شده‌اند و بعد به شازند آمده‌اند در خود شهر شازند (محله کلاوه - ازنا- عباس‌آباد - ادریس آباد) بیشتر ارمنی نشین بوده‌اند که محله کلاوه شش دانگ ارمنی - ازنا چهار دانگ ارمنی دو دانگ مسلمان -عباس‌آباد شش دانگ ارمنی و ادریس آباد سه دانگ ارمنی و سه دانگ مسلمان بوده است
در حال حاضر بیشتر ارامنه از شازند رفته‌اند و فقط چهار نفر باقی مانده‌اند در کلاوه و عباس‌آباد همه مهاجر هستند ولی در ازنا و شازند خانوادهای اصیل منطقه که از گذشته بوده‌اند وجود دارند مردم قدیمی این منطقه از ارامنه بسیار به نیکی یاد می‌کنند
کوه‌های شهرستان شازند
نام کوه‌های مهم شهرستان شازند و ارتفاع هر یک از سطح دریا به شرح زیر است:
قله شهباز با ۳۳۸۸متر بلندترین قله استان مرکزی در شهر شازند
کوه تخت ۳۱۱۸متر
کوه رازون هفته ۲۷۰۳متر
کوه عمارت ۲۴۵۰متر
کوه برآفتاب ۲۴۲۸متر
کوه نپند ۲۵۶۵متر
کوه میش آب ۲۹۲۵متر
کوه عرق چین ۲۹۲۷متر
کوه آوداش ۲۴۶۲متر
کوه سرو ۳۳۲۲متر
کوه سردره ۲۹۴۷متر
کوه سول دره ۲۶۶۳متر
کوه ازنا ۲۸۳۸متر
کوه مارون ۲۵۰۷متر
کوه شاه کیخسرو
صنایع
- پتروشیمی شازند
- نیروگاه حرارتی شازند
- پالایشگاه نفت امام خمینی شازند
- کارخانه قند شازند
- شهرک صنعتی شهید بابایی
- مجتمع کشاورزی بازنه
منابع
1-اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.
2-اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی
3- «غرامت می‌خواهیم». روزنامه سرمایه (بازنشر در کانون زنان ایرانی)، ۱۱خرداد ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۱ژوئن ۲۰۰۸