خمین یکی از شهرهای استان مرکزیاست که در جنوبی‌ترین قسمت این استان و در همسایگی شهرهای شازند، اراک، محلات، گلپایگان، الیگودرزو ازناواقع شده‌است. زبان و لهجه رایج در منطقه فارسیاست،[1]همچنین این شهر زادگاه حضرت امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران است.
جمعیت
جمعیت ۷۰٬۰۵۳ نفر [2]
نامگذاری
- شهرستان خمینرا در گذشته کَمَره می‌نامیدند و نام خمین از ۲۰۰سال پیش به مرکز کمره اطلاق می‌شده‌است. در کتاب تاریخ قم به قلم سید جلال‌الدین تهرانی، خمین به صورت واژه «خمی‌هن» نوشته شده‌است. همچنین برخی ریشه نام را «خومیهن» می‌دانند که مرکب از دو کلمه «خو» به معنای خوب و «میهن» به معنای سرزمین است.[3]
- بخش بزرگی از ایران در متون جغرافیای اسلامی به نام عراق عجمنامیده شده‌است. بعدها قسمت وسیعی از عراق عجم را تیمرهنام نهادند. از منابع محدود چنین بر می‌آید که شهرت تیمره و خمین، پیش از اسلام و قرون اولیه اسلامی بیش از دوره‌های بعد بوده است و آخرین منابعی که در آن از تیمره نام برده شده مربوط به قرن پنجم و هفتم هجری است و پس از آن تا چهار صد سال منابعی که روشنگر وضعیت ناحیه باشد در دست نیست.[4]
- برخی خُمین را معرب هُمایون می‌دانند. بر پایهٔاسطوره‌های ایرانیاین شهر به دست همای دختر بهمنساخته شد.[5]
اقلیم
متوسط بارندگیدر خمین ۵/۳۱۰میلی‌متر است که سال ۸۱–۸۰با بیش‌ترین مقدار بارندگی ۲/۴۸۶میلی‌متر و سال ۷۸–۷۷با ۰/۱۴۴میلی‌متر کم‌ترین میزان بارش سالیانه در شهر ثبت شده است.
میانگین سالانه دمایخمین ۴/۱۲درجه سانتی گراد است. ماه تیربا میانگین ۲/۲۵درجه سانتی گراد گرم‌ترین و ماه دیبا میانگین ۳/۰درجه سانتی گراد سردترین ماه سال است.
میانگین رطوبتسالیانه خمین ۵۱در صد است. ماه دی با میانگین ۶۳درصد مرطوب‌ترین و ماه شهریور با میانگین ۲۸درصد خشک‌ترین ماه سال است. باد غالب خمین، شمال غربی (۲۷۰درجه) غربی و بیش‌ترین سرعت بادثبت شده ۹۰کیلومتر در ساعت در اردیبهشت ۱۳۸۱و فروردین ۱۳۸۲گزارش شده است.
اقلیم خمین بر اساس روش دومارتننیمه خشک و بر اساس روش آمبرژهنیمه خشک و سرد است.[6]
زبان و لهجه
خمین دارای هفت دهستان است. دو دهستان گله زن و صالحان فارس، سه دهستان خرمدشت، آشناخور و رستاق لر، و دو دهستان حمزه لو و چهارچشمه ترک زبان می‌باشند.[نیازمند منبع]
زبان و لهجه رایج در منطقه فارسیو در قسمت‌های غربی لریاست.[7]
مراکز درمانی
- بیمارستان امام خمینی
- بیمارستان زینب کبری
- درمانگاه خیریه
- درمانگاه تأمین اجتماعی
- درمانگاه بسیج
پارکها و فضای سبز
- پارک کوه بوجه: این پارک در جنوب شهر قرار دارد و دارای تأسیسات تفریحی و رفاهی است.[8]
- پارک مدرس
- پارک مادر
- پارک لاله
- پارک شهید بهشتی
- پارک بابا احمد
- پارک بانوان
اقتصاد و صنعت
شهرستان خمین از نظر اقتصاد و صنعت زیاد پیشرفته نیست و از کارخانه آرد و سیلوی آفتاب هفت سوارانمی‌توان به عنوان بزرگ‌ترین کارخانه این شهرستان یاد کرد و همچنیین این شهرستان دارای شهرک صنعتی نیز می‌باشد
آموزش عالی
دانشگاه پیام نور
دانشگاه آزاد اسلامی ودانشکده سما و واحد علوم وتحقیقات (در سطح کارشناسی ارشد)
دانشگاه جامع علمی کاربردی
دانشگاه علوم پزشکی
دانشکده علوم ومعارف قرآنی و مؤسسه قرآنی
دانشکده آموزش عالی آفتاب
گردشگری
از جمله گردشگرگاه‌های خمین می‌توان به تیمچه بازار خمین، مسجد جامع خمینو قلعه سالار محتشم، باغ شهابیهو امامزاده ریحان اشاره کرد.[9] از جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی تاریخی، مذهبی شهر خمین می‌توان به پارک جنگلی و کوه بوجه، قلعه سالار محتشم، عمارت کشاورز صدر (روستای جعفرآباد)، موزه مردم‌شناسی، شبستان مسجد جامع، بازار سرپوشیده، باغات گل، سنگنگاره‌های تیمره، امامزاده خدیجه خاتون (روستای حشمتیه)، کبوتر خانه‌ها، حسینیه آقا خان، آسیاب آبی، محراب فضل و یحیی، امامزاده حسن (روستای طیب آباد) بیشه علی شهر قورچی باشی، امامزاده سلیمان و ابوالفتح (روستای دهنو)، بقعه محمد مالک اشتر (روستای گوشه محمد مالک)، بقعه آقا سید علی (روستای پشتکوه)، غارهای انجدان، بقعه شاه قلندر و شاه قریب، کاروانسرای شاه عباسی، کارخانجات نخ طلا، امامزاده ابوطالب، امامزاده اسماعیل، امامزاده عبدالعلی (روستای ریحان)، امامزاده عبداله (روستای گودرز)، امامزاده اهل ابن علی درکیلومتر ۲۰جاده خمین_اراک (روستای امامزاده)، و... اشاره کرد. پیشهٔاکثر مردم خمین کشاورزی و دامپروری است[نیازمند منبع]. از محصولات خمین لوبیا، عسل، انگور، سیب زمینی و پیاز، لبنیات، خشکبار، همچنین مرغوبترین زعفرانهای دنیا را می‌توان نام برد.
همچنین از روستاهای این شهرستان می‌توان به روستای سکانه، اسفنجه، ککه، فرفهان، میوران، دانیان، جعفرآباد، رباط علیا، رباط مراد، اشوقه، ریحان، گوشه محمد مالک، گلدشت (شهابیه)، فرنق، ورآباد، میشیجان، خوگان، خراوند، دهنو، پشتکوه، حشمتیه، حاجی‌آباد، خان آباد، نیشهرو... اشاره نمود.
شهر خمین زادگاه حضرت امام خمینی (ره) است. بیت قدیمی وی در این شهرستان واقع است. این بیت وسعت زیادی دارد و از چندین حیاط تشکیل شده‌است که از طریق حوض‌هایی به شکل دایره، قلب و مانند از همدیگر تفکیک می‌شوند.
سنگ نگاره‌های تاریخی شهرستان خمین
کلیسا و درمانگاه تاریخی لیلیان
قلعه‌های تاریخی شهرستان خمین
کبوترخانه ها(کبوترخانه امیرآباد-کبوترخانه رباط مراد-کبوترخانه طنجران-کبوترخانه فشارود-کبوترخانه یوجان
گورستان‌های تاریخی شهرستان خمین
محوطه‌های تاریخی شهرستان خمین
حمام تاریخی
امامزاده‌های تاریخی شهرستان خمین
امامزاده اسماعیل یوجان- امامزاده طیب‌آباد
سدهای تاریخی شهرستان خمین
منابع
1-«معرفی شهرستان خمین». اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی، ۱۶تیر ۱۳۹۳
2-نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)، ۱۹اردیبهشت ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۹اردیبهشت ۱۳۹۲.
3-مهرالزمان نوبان. نام مکان‌های جغرافیایی در بستر زمان. چاپ اول. تهران: انتشارات ما، ۱۳۷۶. ۱۹۷. شابک ۹۶۴-۶۴۹۷-۰۰-۴.
4- http://www.iaukhomein.ac.ir/index.php/2012-01-30-09-02-01
5- http://www.markazimet.ir/farsi/eghlimo.htm
6- «معرفی شهرستان خمین». اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی، ۱۶تیر ۱۳۹۳.
http://www.aftabir.com/articles/view/social/tourism/c4c1178968743_khomin_p1.php/
8-نگاهی-به-جاذبه-های-گردشگری-شهرستان-خمین
10- «نماینده قم: طرح انتقال آب'دز'، رؤیای مردم این استان را محقق می‌کند» (فارسی). خبرگزاری ایرنا، ۲۷فروردین ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در۲اردیبهشت ۱۳۹۰.